De 3 soorten stress – en hoe je distress ombuigt naar positieve stress
Je hebt gehoord dat stress een goede zaak kan zijn en dat is waar. In het dagelijks taalgebruik gebruiken we het woord “stress” vooral om negatieve stress aan te duiden. Maar stress is niet per definitie slecht. Er zijn meer soorten stress. Stress kan zelfs nuttig zijn en zonder stress zou de mensheid nooit zijn gekomen waar ze nu is. Maar wat is het verschil tussen negatieve stress en positieve stress? Ook wel distress en eustress genoemd. En hoe verander je negatieve stress in gezonde stress? Geen stress, wij zullen het je vertellen.
Dit is wat stress is in één alinea
Laten we eerst beginnen met wat stress is. Stress is een lichamelijke reactie op gebeurtenissen van buitenaf. Allerlei dingen in je lichaam veranderen plotseling (stresshormonen, er gaat minder energie naar lichaamsfuncties die je op dat moment niet nodig hebt, en het emotionele deel van je hersenen staat in de hoofdrol) zodat je klaar bent voor de actie. Dat externe ding dat stress triggert kan van alles zijn. Wat precies de stressrespons van je lichaam activeert, hangt helemaal af van jou en je waarneming. Wat sommigen (onbewust) als een grote bedreiging of ergernis ervaren, merken anderen zelfs niet op.
Eustress en distress
Wist je dat een ander woord voor positieve stress eustress is? En een andere manier om negatieve stress aan te duiden distress is?
Hoe interessant is het dat veel van ons in het dagelijks leven op zoek zijn naar eustress (gevoelens van euforie, opwinding en adrenaline) en juist de neiging hebben om distress te haten. Het is allebei stress.
Dat gezonde en ongezonde stress – vervelende en heerlijke spanning – zo dicht bij elkaar liggen, gaat jou helpen je negatieve stress om te zetten in gezonde stress. Hoe je dat doet maken we in deze blog duidelijk.
Drie soorten stress
Er worden drie verschillende soorten stress onderscheiden. Aan de ene kant positieve stress en aan de andere kant negatieve stress. Deze laatste kan weer opgedeeld worden in twee soorten: negatieve stress die wel frustrerend is maar niet schadelijk, en negatieve stress die langdurend (chronisch) is en daarmee wel schadelijk voor de gezondheid. Langdurige stress is per definitie ongezond. Bij langdurige of chronische stress raden we sterk aan om werk te maken van je stress verminderen.
Dus, de drie soorten stress:
- positieve stress of eustress
- kortdurende negatieve stress of distress
- langdurende negatieve stress of chronische stress / distress (ongezonde stress en moet dus vermeden worden. Hoe? Door regelmatig en goed te ontspannen tussendoor.)
Hoe weten we of stress positief of negatief is?
Is mijn stress negatief?
Terug naar de vraag; “wanneer is mijn stress negatief?” Hoe weten we dat en welke factoren bepalen het antwoord op deze vraag?
Of stress negatief of positief is voor je hangt van verschillende variabelen af. Aan de ene kant gaat het erom hoe jij de staat en periode van stress ervaart. Maar we moeten natuurlijk ook kijken naar wat het met je lichaam doet en of er geen negatieve effecten optreden.
Chronische, en lang aanhoudende, stress is in elk geval negatief. Puur omdat het mentaal en fysiek schadelijk is. Voor de rest is er nogal wat speling in de opvatting van stress, en of het prettig of niet prettig voor je is. Je kunt zelf vanalles doen, om van onprettige stress een veel meer positieve ervaring te maken. Dus distress om te buigen naar eustress. En wat dat is, lees je nu.
Op een schaal van negatieve naar positieve stress
Hieronder vind je 5 variabelen die met elkaar uitmaken of iets positieve of negatieve stress voor je is. Deze 5 punten kunnen je helpen om zelf wat met je stress te ‘spelen’ en negatieve stress om te buigen naar positieve gezonde stress. Of in ieder geval je stress positiever te ervaren. Want perceptie en gedachten spelen bij stress een belangrijke rol. En daar ben jij de beheerder van.
Negatieve of positieve stress checklist
Ga deze 5 vragen af en dan weet jij wat je 5 knoppen zijn om van je vervelende stress meer positieve stress te maken.
1) Ervaar je de stress-sensaties als prettig of niet?
Ja
Nee
Ja = bijvoorbeeld: ik ga naar een optreden van mijn favoriete artiest en ik ben al de hele dag hyper! Heerlijk!
NEE = bijvoorbeeld: ik ga naar een optreden van mijn favoriete artiest vanavond en ik heb al de hele dag een hoge ademhaling en een opgejaagd gevoel; een vervelend gevoel.
De negatieve / positieve stress factor: jouw oordeel over je sensaties
2) Ervaar je de situatie van lichamelijke opwinding en stress als wenselijk of niet?
Ja
Nee
Ja = bijv: ik heb een deadline morgen, en ik ben nu keihard aan het knallen, met weinig slaap, om op tijd goede resultaten af te leveren. Dankjewel adrenaline.
Nee = bijv: ik heb een deadline morgen, en ik moet van alles regelen en ik kan maar niet ontspannen. Zo krijg ik mijn werk nooit op een fijne manier af.
De negatieve / positieve stress factor: jouw oordeel over de wenselijkheid van jouw status van spanning en stress
3) Kijk je positief aan tegen de gebeurtenis die tot de lichamelijke reactie leidt?
Ja
Nee
Ja = bijv: ik ga over twee weken verhuizen en ik kan niet wachten, zoveel zin heb ik daar in! Ik voel me erg energiek en opgetogen. Er komt lekker veel uit m’n handen.
Nee = bijv: ik ga over twee weken verhuizen en ik vind verhuizen altijd zo stressvol. Ik zou willen dat het voorbij was. Ik kan maar niet ontspannen, en ik voel me onrustig.
De negatieve / positieve stress factor: jouw oordeel op de bron van de stress
4) Kun je de lichamelijke reacties (meer focus, meer adrenaline, een hogere actie-radius en optreksnelheid) positief inzetten voor een doel?
Ja
Nee
Ja = bijv: ik heb een belangrijke wedstrijd te spelen (presentatie te doen) en ik kan alle adrenaline en hormonen positief inzetten om een hele goede wedstrijd te spelen (/ presentatie te geven).
Nee = bijv: ik heb een negatieve beoordeling gekregen en dat vind ik heel vervelend. Ik voel me nerveus en bedreigd. Maar er is natuurlijk helemaal niets wat ik kan doen nu, de beoordeling is wat het is en ik moet het er mee doen. De fight of flight modus heeft geen zin nu.
De negatieve / positieve stress factor: de mate waarin je invloed kunt uitoefenen op de situatie
5) Gaat je lichaam na een tijdelijke modus van stress weer terug naar de ruststand?
Ja
Nee
Ja = dit is zeer wenselijk en zoals de biologie van het lichaam idealiter verloopt
Nee = meer ontspanning en rust in je lichaam brengen zou een grote prioriteit moeten zijn. Na een periode van verhoogde spanning is (lang genoeg) afschakelen essentieel. Dit is per definitie negatieve stress. Dus ook al ‘scoor’ je een ‘ja’ op de eerste vier vragen, bij een nee op deze vraag is jouw stress negatief en chronisch en daarmee schadelijk.
De negatieve / positieve stress factor: de mate waarin je genoeg rust krijgt na een moment van verhoogde spanning en stress
Je positieve & negatieve stress Test Score
- 5 keer ‘ja’: dit is zeker positieve stress. Er is bijna niets dat je kunt doen om je stresservaring nog positiever te maken. Goed gedaan en prettig!
- 3-4 keer ‘ja’: Je stress is hopelijk / waarschijnlijk niet al te veel last. De test laat je zien waar er ruimte is om de lichamelijke reactie optimaler en comfortabeler in te zetten. Heb je ‘ja’ geantwoord op de laatste vraag #5? Zorg ervoor dat je dat doet, het is de belangrijkste factor (op een schaal van negatieve naar positieve stress) van allemaal! Deze vraag heeft zelfs een veto-recht. Want als jij niet steeds ontspant na stress is je stress per definitie negatief en schadelijk.
- 0-2 keer ‘ja’: er is heel wat ruimte om van je stress een meer positieve en nuttige ervaring te maken. Je kunt proberen de manier waarop je over de gebeurtenis denkt, de manier waarop je de lichamelijke gewaarwordingen waarneemt, te observeren (en aan te passen) en een verband te leggen tussen deze toestand van geest & lichaam en de prestatie die wordt verwacht.
Je kunt deze korte test gebruiken als inspiratie om te zien waar jouw invloed mogelijk is. Gebruik de vragen in de test om te begrijpen aan welke knoppen je kunt draaien om je stress positiever te maken. Zeker is: zorg dat je voldoende rust neemt na een periode van spanning en stress. Dus werk als eerste aan een ‘JA’ op vraag 5! Want een ‘nee’ op vraag 5 betekent per definitie ongezonde stress.
Negatieve stress loop *
* deze alinea alleen voor gevorderden of voor als je diepgang en lange termijn verbeteringen niet uit de weg gaat
Er horen bepaalde lichamelijke sensaties bij stress.
- Je hartslag gaat omhoog
- Je ademt sneller
- Je zintuigen staan open
- Je hart pompt
- Je bloedtoevoer is hoog
- Er staat spanning op de spieren
- Hormonen zorgen voor focus, actie en hoge energie
- etc.
Jouw gedachten over deze sensaties bepalen een hoop.
Denk jij positief over deze sensaties, en verwelkom je ze of verzet je je niet? Kan je wel genieten van deze focus-modus? Dan zal je een positiever algeheel verloop ervaren van de periode van verhoogde spanning.
Heb jij een negatief oordeel op deze sensaties en bestempel je ze als onwenselijk? Dan is er een grote kans dat ze negatieve gedachten voeden, dat je de verhoogde spanning niet positief weet te benutten maar ‘bevecht’. En al met al een meer negatieve ervaring zal hebben bij de periode van verhoogde spanning.
Omarmen wat toch is of wegdrukken wat je niet wenst? Wij weten wel wat de voorkeur heeft. De focus-modus – als reactie op een stressor – is er toch al. Wij adviseren: zie het, beweeg mee en duik er in. Bij de eerste keer lezen zal je denken: “die zijn gek”. Bij wat meer doorlezen op onze website gaat het kwartje vallen en ga je op alle vlakken van je leven profiteren van deze benadering.
In het kort over positieve stress en negatieve stress
Stress kan dus positief zijn. Als positief ervaren of positief ingezet worden. Ook al gebruiken we dan vaak niet het woord stress. Eerder in het artikel noemde ik de variabelen die ook van kortdurende stress, negatieve stress maken.
Positieve stress (bijv. uitgelaten zijn omdat je een opwindende en leuke dag hebt) of negatieve stress; het is hoe dan ook belangrijk dat na een periode van spanning en stress je lichaam in rust gaat. De uitdaging is voorbij, je lichaam kan nu ontspannen. Dat betekent meer losse spieren, een lagere hartslag en een langzamere ademhaling.
Als stress lang aanhoudt is je stress mentaal en fysiek schadelijk. Maak van ontspanning inlassen – en leren om dat te doen – dus echt je prioriteit.
Kies ervoor om er een positieve stresservaring van te maken
Ik noemde de variabelen die de kracht hebben om kortstondige stress om te zetten in negatieve stress. Maar evenzeer de mogelijkheid hebben om kortstondige stress om te zetten in positieve stress en een positieve ervaring. De keuze is aan jou!
En natuurlijk weet ik dat dit allemaal gemakkelijker gezegd dan gedaan is. Maar ik wil je alleen maar laten weten dat het mogelijk is om vrienden te worden met stress. Stress kan je welkome bondgenoot zijn als je je beste beentje voor wilt zetten.
Veel van de stress die je ervaart heb je zelf in de hand, na wat training en belangstelling voor persoonlijke groei. Kun je je voorstellen hoe prettig dat is; een aangenamere relatie met stress voor de rest van je leven?
